مقدمه: کلوزاپین، داروی بسیار پیچیده ای در زمینه سایکوفارماکولوژی است که مکانیسم عمل و متابولیسم آن کاملا مشخص نگردیده است و اثرات روان درمانی آن به تعدادی از برهم کنش های ترکیبی آن با گیرنده های دوپامینی و سرتونینی نسبت داده می شود. برای شناخت بیشتر مکانیسم عمل و متابولیسم این ترکیب، سنتز نشاندار شده این دارو با رادیوایزوتوپ کربن -14 در یک محل پایدار بیولوژیکی در مرکز تحقیقات هسته ای انجام گرفت. در این مقاله خلوص شیمیایی و رادیوشیمیایی کلوزاپین [14C] سنتزی با روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) و شمارنده درخششی مایع مورد بررسی قرار گرفته است.روش بررسی: در سیستم HPLC، با استفاده از ستون غیر قطبی C8 و گرادیانتی از فاز متحرک استونیتریل و محلول بافر آبی فسفات سدیم با سرعت جریان 1ml/min جداسازی کلوزاپین از ترکیبات حد واسط تشکیل شده در فرایند سنتز آن اجرا و توسط آشکارساز UV در طول موج nm 254 اندازه گیری گردید. فاز متحرک بهینه برای جداسازی شامل (1 استونیتریل و (2) محلول آبی 0.075 M آمونیوم هیدروژن فسفات حاوی %0.2 از تری اتیل آمین (TEA) که با محلول اسید فسفریک 0.01M به pH=3.5 رسانده شد. برای جداسازی نمونه ها مقدار استونیتریل فاز متحرک در زمان ده دقیقه از %10 به %45 تغییر یافت.یافته ها: حد تشخیص و دقت تجزیه ای روش RP-HPLC برای اندازه گیری کلوزاپین به ترتیب 0.1 µg/ml و 1-3.4% حاصل گردید و درجه خلوص شیمیایی رادیوداروی سنتزی >%99 بدست آمد. برای اندازه گیری خلوص رادیوشیمیایی، دستگاه شمارنده درخششی مایع به کار برده شد و شمارش با افزایش مستقیم نمونه به محلول ACS (Amersham) انجام گردید. فعالیت ویژه کلوزاپین سنتزی 10µCi/mg و خلوص رادیوشیمیایی آن >%99 تعیین گردید.نتیجه گیری: با جداسازی مناسب کلوزاپین [14C] و ترکیبات حد واسط سنتزی آن از یکدیگر در روش کروماتوگرافی ارائه شده، علاوه بر تعیین راندمان کلی تولید کلوزاپین [14C]، امکان تعیین راندمان هر مرحله از فرایند سنتزی نیز میسر می باشد لذا به روش های مرسوم جداسازی نظیر تقطیر و استخراج مایع - مایع برای تعیین راندمان کلی واکنش و یا تعیین راندمان هر مرحله از سنتز کلوزاپین [14C] نیاز نمی باشد. همچنین چنانچه دستگاه HPLC مجهز به آشکارساز رایواکتیو مناسبی باشد، امکان اندازه گیری همزمان راندمان شیمیایی و رادیو شیمیایی نیز میسر است.

عصاره گیاه رزماری، 4 برابر آنتی­اکسیدان ­های مصنوعی مانند BHT و BHA خاصیت آنتی­اکسیدانی دارد. رزمارینیک اسید نه تنها به دلیل خواص آنتی­اکسیدانی قوی مورد توجه است بلکه خصوصیات ضدالتهابی، ضدتوموری، ضدباکتریایی، ضدویروسی و ضدسرطانی را نیز در پژوهش ­های مختلف نشان داده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثرات دما، زمان، pH و غلظت رزمارینیک اسید پرتودیده و نشان دارسازی آن با رادیوایزوتوپ گالیم-67 به عنوان یک عامل تصویربرداری با وضوح بالا برای توموگرافی رایانه ای تک فوتونی است. در مطالعه حاضر، رزمارینیک اسید تحت تابش گاما با مقادیر 20 و 30 کیلوگری در دو غلظت 1 و 5/0 درصد با رادیوایزوتوپ گالیم-67 تولید شده در سیکلوترون کرج نشان دار و راندمان و خلوص رادیوشیمیایی آن ها با هم مقایسه شد. شرایط نشان دارسازی (از جمله pH، دما، زمان و غلظت) مورد بررسی قرار گرفتند. کنترل کیفی به وسیله کروماتوگرافی لایه نازک (RTLC) انجام گرفت. بر اساس آزمون ­های صورت گرفته، تیمار بهینه نشان دارسازی رزمارینیک اسید پرتو دیده در سطح 30 کیلوگری و غلظت 1 درصد و pH  برابر 5/5-6، در زمان 30 دقیقه در دمای 45 درجه سانتی ­گراد، بالاترین راندمان و خلوص رادیوشیمیایی 95 % به دست آمد. ضمناً ماده نشان دار پایداری خوبی حتی بعد از 12 ساعت از خود نشان داد.

ابتدا کلویید رنیم- 188 سولفید به عنوان یک عامل رادیوسینووکتومی با استفاده از روش کاهش اسیدی تیوسولفات در حضور پررنات تهیه و سپس تاثیر 3 عامل قدرت اسیدی، نسبت مولی و زمان فراآوایی بر روی خواص کلویید بررسی شد. برای بررسی این عامل ها از غلظت های مختلف هیدروکلریک اسید در محدوده 0.1 تا 5 مول بر لیتر، نسبت های مولی مختلف تیوسولفات به پررنات پتاسیم در گستره 5 تا 70 و بازه های زمانی 10 تا 60 دقیقه برای فراآوایی استفاده شد. غلظت 1 مول بر لیتر هیدروکلریک اسید، نسبت مولی 35 و زمان فراآوایی 45 دقیقه بر اساس اندازه ذرات کلویید و بازده نشان دارسازی انتخاب شدند. آزمایش های کنترل کیفی نشان دهنده خلوص رادیوشیمیایی و رادیو- نوکلییدی بالاتر از %99 بود. بیش از %95 ذرات کلویید در محدوده 1 تا 5mm قرار داشتند. کلویید سنتز شده تا 5 روز پایدار بود.

کلوزاپین، داروی بسیار پیچیده ای در زمینه سایکو فارماکولوژی است که ساز و کار و سوخت و ساز آن کاملا مشخص نشده است و اثـرهـای روان درمـانیش بـه تعدادی از برهمکنش های ترکیبی آن با گیرنده های دوپامینی و سروتونینی نسبت داده می شود. برای شنـاخت بیشتـر ساز و کار و سوخت و ساز این رادیودارو، سنتز نشاندار شد ه آن با رادیوایزوتوپ کربن-14 در یک محل پایدار بیولوژیکی در پژوهشکده علوم هسته ای انجام گرفت. در این کار پژوهشی خلوص شیمیایی و رادیوشیمیایی کلوزاپین [14C] سنتزی به روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) و شمارنده درخششی مایع مورد بررسی قرار گرفته است. در دستگاه (HPLC)، با استفاده از ستون غیر قطبی C8 و گرادیانتی از فاز متحرک استونیتریل و محلو بافر آبی فسفات سدیوم با سرعت جریان 1 min/ml جداسازی کلوزاپین از ترکیبات حد واسط تشکیل شده در فرایند سنتز آن اجرا و بوسیله آشکارساز UV در طول موج 254 nm اندازه گیری شد. حد تشخیص و دقت تجزیه ای روش RP-HPLC به ترتیب 0.1 ng و 1-3.4 درصد و درجه خلوص شیمیایی رادیوداروی سنتزی 99%< تعیین گردید. برای اندازه گیری خلوص رادیوشیمیایی، دستگاه شمارنده درخششی مایع به کاربرده شد و شمارش آن با افزایش مستقیم نمونه به محلول (ACS (Amersham صورت گرفت. فعالیت ویژه کلوزاپین سنتزی mCi/mg 10و خلوص رادیوشیمیایی آن 99%<  تعیین شد.

رادیوداروهای بر پایه آنتی بادی امروزه در تصویربرداری و رادیوتراپی سرطان به شدت مورد توجه می باشند. آنتی بادی منوکلونال سیتوکسیمب به گیرنده فاکتور رشد اپی­درمال (EGFR) متصل می شود و بنابراین امکان ایجاد پروتکل های درمانی و تشخیصی علیه این گیرنده را فراهم می نماید. در این تحقیق آنتی بادی سیتوکسیمب پس از تخلیص وکونژوگاسیون با DOTA-NHS تازه تهیه شده، با لوتسیم 177 و ساماریم کلراید-153 نشان دار گردید. بازده نشان دارسازی و پایداری برون تنی با استفاده از کروماتوگرافی لایه نازک اندازه گیری شد. تست های سلولی به منظور تعیین رادیوایمنواکتیویته و مهار رشد سلول سرطانی انجام شدند. نتایج حاصل نشان داد که بازده نشان­دارسازی سیتوکسیمب -DOTA-Lu177 و سیتوکسیمبSm-DOTA- 153 به ترتیب بیش تر از 1±97 % و 2±96 % بود. هم چنین پایداری برون­تنی فراورده های نشان دار شده در سرم تازه انسانی پس از 96 ساعت به ترتیب 2±83 % و 78 % بود. ایمنوراکتیویتی برای سیتوکسیمب -DOTA-Lu177، برابر 1±91 % و برای سیتوکسیمبSm-DOTA- 153، 1±66 % به دست آمد. هر دو فراورده بسته به زمان و انرژی بتا با شدت های مختف اثر مهاری روی رشد سلول های سرطانی 29HT کولون داشتند. نتایج تحقیق نشان داد که کمپلکس های ایمنوکونژوگه سیتوکسیمب -DOTA-Lu177 و سیتوکسیمبSm-DOTA- 153 می توانند به عنوان رادیوداروی جدید جهت رادیوایمنوتراپی سرطان ها در نظر گرفته شوند.

رادیوایزوتوپ سلنیوم - 75 به صورت عنصری خالص به منظور نشاندار کردن ترکیبات آلی، به وسیله بمباران پروتونی تری اکسید آرسنیک طبیعی با پروتونهای دارای انرژی 22 مگا الکترون ولت تهیه شد. این عنصر پس از طی مراحل استخراج شیمیایی به روش استخراج حلال - حلال، در فاز آلی (بنزن) استخراج گردید. پس از اجرای مراحل کنترل کیفی و حصول اطمینان از خلوص شیمیایی، رادیوشیمیایی و رادیونوکلئیدی آن، بر اثر فرایند اکسیداسیون به - [75 Se]  دی اکسید سلنیوم تبدیل شد و در اثر واکنش در حلال اسید استیک یخ سان (گلاسیال) و اتیل استو استات نیمه کاربازون، ماده نشاندارشده [75Se]  - 5 - اتوکسی اتیل 4- متیل 1 و 2 و 3 - سلنادیازول بدست آمد. سپس این ماده نشاندار به وسیله روشهای شیمیایی تخلیص شد و مورد کنترل کیفی (شامل مراحل کنترل رادیونوکلئیدی – رادیوشیمیایی – شیمیایی - ضد میکروبی و مواد تب زا) قرار گرفت. کنترل کیفی نشان داد که محصول نهایی از درجه خلوص مطلوبی برخوردار است.

رادیوایزوتوپ فلوئور-18 از بمباران آب غنی شده (O218H) در سیکلوترون با بازدهی بالا تولید می شود. این آب دارای غنای O18، بیش تر از 98% بوده و به طور کامل از خارج از کشور تأمین می شود. از آن جایی که در بمباران اول آن فقط چند درصد از آن در تولید اول کاسته می شود، اگر ناخالصی های شیمیایی و رادیوشیمیایی وارد شده از تولید اول را جداسازی نماییم، می توان از آن مجدداً برای تولید رادیو ایزوتوپ فلوئور-18، استفاده نمود. آب مصرف شده محتوی ناخالصی هایی از قبیل مواد آلی و معدنی بوده و قابل استفاده مجدد نمی باشد و بایستی برای استفاده مجدد تخلیص شود. برای تخریب مواد آلی از نور UV و جداسازی ناخالصی های معدنی از روش تبادل یونی و تقطیر دمای پایین در اتمسفر کنترل شده، استفاده می شود. در این مطالعه روش نوین تخلیص آب غنی شده مصرفی با استفاده از روش های جدید شیمیایی و فیزیکی مورد بررسی قرار گرفت. از محصول بازیابی شده، (O218H)، جهت تست نهایی کیفیت، برای بمباران در سیکلوترون و تولید رادیوایزوتوپ فلوئور-18 و در نهایت رادیوداروی F-FDG18 استفاده شد. نتایج تولید موفق رادیودارو و احراز پارامترهای کنترل کیفی رادیوداروی تولیدی، تأیید دیگری برای انجام موفقیت آمیز این پژوهش بود.

در میان رادیولانتانیدهای نویدبخش، لانتانم-135/132 به عنوان یک جفت ترانوستیک، دارای مزیت های خاصی جهت تهیه طیف گسترده ای از رادیوداروها است. در این مطالعه، به منظور تولید زوج ترانوستیک 132/135La از طریق برهم کنش natBa(p,x)13xLa، ابتدا محاسبات نظری با استفاده از کدهای هسته ای ALICE-91، TALYS-1.8 و SRIM-2013 انجام شد. سپس هدف باریم طبیعی در سیکلوترون MeV 30 با پرتون های با انرژی MeV 22/5 و شدت جریان μAh 100 پرتودهی شد. پس از جداسازی لانتانم از هدف پرتودهی شده، خلوص شیمیایی، خلوص رادیوشیمیایی و خلوص رادیونوکلیدی محلول به ترتیب با استفاده از روش های طیف سنجی جرمی پلاسمای جفت شدۀ القایی، رادیوکروماتوگرافی لایه نازک و اسپکترومتری گاما بررسی شد. نهایتاً اثر افزایش غلظت شلاتور DOTA (1-100 نانومول) در نشان دارسازی شلاتور با لانتانم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مقدار کل یون های فلزی در محلول نهایی ppm 0/3≥ و خلوص رادیوشیمیایی و رادیونوکلیدی به ترتیب بالاتر از 99­% و 99/5­% است. نشان­دارسازی شلاتور DOTA با لانتانم نشان داد حتی با اضافه نمودن 1 نانومولار از این شلاتور، خلوص رادیوشیمیایی بالاتر از 93­% به­دست آمد. این مطالعه نشان داد که امکان تولید و جداسازی رادیوایزوتوپ­های لانتانم با کیفیت مورد نیاز برای توسعه رادیوداروهای تشخیصی و درمانی بر پایه لانتانم وجود دارد.

رنیوم-188 به عنوان گزینه ای مناسب جهت توسعه رادیوداروهای درمانی شناخته می شود. به تازگی مولد Re188W / 188 بر پایه آلومینا در کشور تولید شده است. از آن جا که ویژگی های اصلی یک مولد نقش به سزایی در امکان یا عدم امکان بهره گیری از آن در فرایند توسعه رادیوداروها برعهده دارد، در این پژوهش، مشخصه های اصلی مولد شامل انتخاب محلول مناسب جهت شستشو، منحنی شویش و بازده شستشو تعیین شده و خلوص رادیونوکلیدی، خلوص شیمیایی و خلوص رادیوشیمیایی محصول شویش مولد مورد ارزیابی قرار گرفته است. منحنی شویش مولد نشان داد که بیش ترین غلظت اکتیویته رنیوم-188 در کسرهای 2، 3 و 4 وجود دارد که می-تواند در مقاصد نشان دارسازی خاص مورد بهره بردای قرار گیرد. بازده مولد و درصد تنگستن-188 باقی مانده در محلول شسته شده از مولد به ترتیب برابر با 69 % و 4-10×76/1 % بوده که در محدوده مجاز فارماکوپه اروپا است. نتیجه بررسی خلوص شیمیایی مقادیر کم تر از ppm5 وجود یون آلومینیم در محصول شویش نشان داد. هم چنین خلوص رادیوشیمیایی محصول شویش مولد با استفاده از روش ITLC بیش از 99 % به دست آمد. به طور کلی نتایج به دست آمده از کنترل کیفی مولد 188W / 188Re تولید شده در کشور رضایت بخش بوده و امید است این مولدها نقش مؤثری در تولید رادیوداروهای درمانی در کشور ایفا نمایند.